به نقل از «خبرگزاری آریا»

پنجمين گزارش سه ماهه وزارت امور خارجه از اجراي برجام

تاریخ انتشار: ۲۷ فروردین ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۲۹۳۵۶۴۱

خبرگزاري آريا - وزارت امور خارجه در پنجمين گزارش خود از اجراي برجام به کميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس آخرين تحولات در حوزه رفع تحريم ها و فعاليت هاي هسته اي را تشريح و اعلام کرد در 3 ماه گذشته با تدابير لازم، با 3 چالش فراروي برجام مقابله کرده است.

به گزارش خبرگزاري آريا، ، متن کامل پنجمين گزارش سه ماهه وزارت امور خارجه از اجراي برجام به کميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس شوراي اسلامي که فاصله زماني 26 دي 1395 تا 26 فروردين 1396 را در بر مي گيرد و ديروز به مجلس ارائه شد، به شرح زير است:


بسم الله الرحمن الرحيم

پنجمين گزارش سه‌ماهه وزارت امور خارجه
به کميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس شوراي اسلامي
در مورد اجراي برجام

26 دي 1395 الي 26 فروردين 1396

مقدمه
برنامه جامع اقدام مشترک `برجام` که در 23 تيرماه 1394 بين جمهوري اسلامي ايران و کشورهاي موسوم به 1+5 مورد توافق قرار گرفت، متعاقب تصويب «قانون اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوري اسلامي ايران در اجراي برجام» در مجلس شوراي اسلامي، مصوبه جلسه‌ي 634 مورخ 19/5/1394 شوراي‌عالي امنيت ملي و نامه مورخ 29/7/1394 مقام معظم رهبري (مدظله‌العالي) خطاب به رياست محترم جمهوري، در تاريخ 26 دي ماه 1394 رسما وارد مرحله اجرايي شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

تبصره يک قانون «اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوري اسلامي ايران در اجراي برجام» مصوب 21/7/1394 مجلس شوراي اسلامي مقرر مي‌دارد: «وزير امور خارجه موظف است روند اجراي توافقنامه را هر سه‌ماه يک بار به کميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس شوراي اسلامي گزارش دهد». نخستين گزارش سه‌ماهه از اجراي برجام در 26 فروردين ماه 1395، دومين گزارش سه‌ماهه در 26 تيرماه 1395، سومين گزارش سه‌ماهه در 26 مهرماه 1395و چهارمين گزارش سه‌ماهه در 26 دي‌ماه 1395تقديم کميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس شوراي اسلامي شد. گزارش حاضر، پنجمين گزارش سه‌ماهه اجراي برجام از تاريخ 26 دي 1395 لغايت 26 فروردين 1396 مي‌باشد.

گزارش حاضر از سه بخش تشکيل شده است: «آخرين تحولات در حوزه فعاليت‌هاي هسته‌اي»، «آخرين تحولات در حوزه رفع تحريم‌ها»، و «موانع و چالش‌ها».

بخش نخست

آخرين تحولات در حوزه فعاليت‌هاي هسته‌اي

به رسميت شناخته شدن برنامه صلح‌آميز هسته‌اي جمهوري اسلامي ايران از سوي شوراي امنيت سازمان ملل متحد و اعضاي جامعه بين‌المللي به شمول غني‌سازي اورانيوم و ساخت راکتور آب‌سنگين، تداوم برنامه صلح‌آميز هسته‌اي کشورمان از جمله در تمامي ابعاد مهم و حساس خود، گشوده شدن افق‌هاي نويني در توسعه صنعت و دانش هسته‌اي، آغاز و گسترش همکاري‌هاي بين‌المللي در حوزه هسته‌اي و مختومه شدن پرونده مربوط به اتهامات بي‌اساس عليه جمهوري اسلامي ايران تحت عنوان `ابعاد احتمالي نظامي` در فعاليت‌هاي هسته‌اي کشورمان، از جمله دستاوردهاي بسيار مهم و پايدارِ توافق برجام براي صنعت هسته‌اي جمهوري اسلامي مي‌باشد، که در گزارش‌هاي قبلي به تفصيل به آنها پرداخته شد.

طي سه ماه گذشته فعاليت‌هاي هسته‌اي مرتبط با برجام، طبق برنامه از پيش تعيين شده به ويژه در حوزه بسيار مهم تحقيق و توسعه غني‌سازي، بدون توقف در حال پيشرفت بوده است. عمده‌ترين تحولات سه ماه گذشته به عبارت زير گزارش مي‌شود:

1. از مهم‌ترين تحولات سه ماهه گذشته، شروع گازدهي به سانتريفيوژ راهبردي IR-8 در بهمن ماه 1395 بود. اين ماشين پيشرفته و قدرتمند با تواني حداقل بيست برابر سانتريفيوژهاي موجود IR-1، نقطه عطفي در تحقيق و توسعه غني‌سازي در ايران است. دو ماشينIR-6 و IR-8 که اکنون هر دو تحت آزمايش با گاز اورانيوم(UF6) قرار دارند، آينده صنعت غني‌سازي در ايران را رقم خواهند زد و طبق برنامه طراحي شده توسط سازمان انرژي اتمي کشورمان، پس از اتمام مراحل پيچيده تحقيق و توسعه، به مرحله توليد صنعتي خواهند رسيد.
2. پروژه مدرن سازي راکتور آب سنگين اراک طبق برنامه ادامه دارد. بازطراحي مفهومي راکتور توسط متخصصين کشورمان به پايان رسيده و همزمان قرارداد مشاوره‌ بازطراحي با چين مذاکره و در روز 24 فروردين 1396 با ملحوظ شدن کليه ملاحظات سازمان انرژي اتمي ايران نهائي و در پکن امضا گرديد. مذاکره بر سر تعيين نوع سوخت راکتور مذکور با طرف چيني در حال انجام است و در اسفند 1395 متخصصان دو کشور به صورت متقابل از مراکز سوخت يکديگر بازديد نمودند. طراحي مراحل بعدي پروژه توسط متخصصين داخلي بر اساس جدول زمان بندي و پيش بيني شده در حال انجام است.
3. کارخانه توليد آب سنگين همچنان به فعاليت خود با ظرفيت کامل ادامه مي‌دهد. به منظور ايفاي تعهد جمهوري اسلامي ايران مبني بر عرضه محصول مازاد بر 130 تن در بازارهاي بين‌المللي و فروش محصول توليدي، شناسايي مشتري‌هاي بالقوه اروپائي و آسيائي و مذاکره با خريداران، در حال انجام است. لازم به ذکر است تاکنون مقدار 70 تن آب سنگين توليدي کشورمان به روسيه و آمريکا فروخته شده است.
4. در فردو ضمن حفظ کليه زير ساخت‌ها، تجهيزات و تاسيسات و سانتريفيوژهاي موجود در يک بال سايت که به معني حفظ ظرفيت راهبردي فردو است، پروژه جداسازي ايزوتوپ‌هاي پايدار به روش سانتريفيوژ (طبق بند 1/46 برجام) پس از انجام مذاکرات فني و تخصصي با دولت روسيه مورد تفاهم واقع شده است. قرارداد فاز مطالعاتي (تحقيق و توسعه) اين پروژه در تاريخ 30 دي 1395 امضا گرديد و در حال حاضر در دست اجرا است.
5. تعامل با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي با هدف راستي‌آزمائي انجام تعهدات از سوي جمهوري اسلامي ايران در چارچوب توافقنامه و پروتکل الحاقي (که به صورت داوطلبانه اجرا مي‌گردد) طبق برنامه از پيش تعيين شده و بدون هيچ مشکل خاصي ادامه دارد. اين تعاملات شامل تهيه اظهاريه‌هاي مربوطه، پاسخ به مکاتبات و سئوالات آژانس، ارائه دسترسي هاي متعارف، برگزاري جلسات هماهنگي با نمايندگان آژانس، و تکميل فرم‌هاي حسابرسي مواد هسته‌اي مي باشد. در آخرين گزارش مديرکل آژانس به شوراي حکام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي (GOV/2017/10) که در تاريخ 6 اسفند 1395 منتشر گرديد، مديرکل آژانس اجراي کامل تعهدات از سوي ايران وفق برجام را گواهي و بار ديگر بر پايبندي ايران به کليه تعهدات خود تاکيد نموده است.
6. در خصوص ذخاير کيک زرد، عمليات اکتشاف، استخراج و فرآوري کيک زرد از کليه منابع داخلي، بدون هيچگونه محدوديتي و با قوت ادامه دارد. اين عمليات با تجهيزات جديدي که بخشي از آن در 20 فروردين 1396 توسط رياست محترم جمهوري به بهره‌برداري رسيد، با سرعت مضاعفي در جريان است. از ديگر تحولات مهم طي سه ماهه گذشته، خريد حدود 137 تن کيک زرد از روسيه مي‌باشد. خريد اين محموله که با تائيد کانال خريد برجام صورت گرفت اهميت زيادي از حيث افزايش ذخاير راهبردي مواد خامِ مورد نياز براي تداوم و گسترش برنامه صلح‌آميز هسته‌اي کشورمان دارد. بدين ترتيب مجموع کيک زرد وارد شده در فضاي پسابرجام (پس از روز توافق تاکنون)، به حدود 360 تن بالغ گرديده است که در کل سال هاي پس از انقلاب اسلامي بي سابقه مي باشد.
در همين دوره‌ي زماني، بخشي از اورانيوم غني‌شده 20 درصدي که در روسيه به امانت گذاشته شده بود با اعلام نياز از سوي سازمان انرژي اتمي به منظور توليد صفحات سوخت براي رآکتور تحقيقاتي تهران براساس مفاد برجام به کشور بازگردانده شد.
7. در ارتباط با ذخاير اورانيوم غني شده، جمهوري اسلامي ايران تعهد خود مبني بر رعايت سقف 300 کيلوگرم UF6 غني شده يا معادل آن در ساير اشکال شيميايي را رعايت کرده است. بر اساس مذاکرات فشرده و طولاني صورت گرفته در سال 1395، پس از تامين نظرات جمهوري اسلامي ايران در رابطه با نحوه محاسبه ذخاير 300 کيلوگرم، کار پاک سازي رسوبات غيرقابل استفاده موجود در واحد باز تبديل کارخانه UCF اصفهان (EUPP) با هماهنگي آژانس آغاز گرديد. ضمنا بر اساس توافق صورت گرفته در قالب کميسيون مشترک برجام هر اورانيوم غني شده‌اي در هر شکلي (صفحه سوخت، اهداف مورد استفاده براي توليد راديو دارو و راديو ايزوتوپ‌ها و غيره) که اندکي پرتودهي شده باشد، از شمول محاسبه در سقف 300 کيلو ذخاير کشور معاف مي شود. فرآيند پاک سازي رسوبات غيرقابل بازيابي فوق طي 120 روز به پايان خواهد رسيد.
8. در ادامه روند رو به رشد همکاري‌هاي بين‌المللي، از جمله در راستاي بهره‌برداري از ظرفيت‌هاي پيوست شماره 3 برجام در حوزه صلح‌آميز هسته‌اي، و با هدف بهره‌برداري حداکثري از ظرفيت‌هاي پيش‌بيني شده در اين توافق، سازمان انرژي اتمي جمهوري اسلامي ايران به تلاش‌هاي خود در جهت تعميق و تثبيت همکاري‌ با کشورهاي صاحب اين فناوري ادامه مي‌دهد. در اين روند، بازديدهاي متقابل در سطوح مختلف، مذاکرات و ملاقات‌هاي متعدد و امضاي اسناد همکاري در دستور کار قرار گرفته است که برخي از آنها به شرح زير مي‌باشد:
• برگزاري سمينار همکاري‌هاي هسته‌اي ايران و اروپا: نشست همکاري¬هاي هسته¬اي ايران و اروپا تحت عنوان `سمينار عالي‌¬رتبه¬ همکاري¬هاي هسته¬اي بين‌المللي: انتظارات و مسئوليت¬ها` در تاريخ 10 و 11 اسفندماه 1395 در بروکسل پايتخت کشور بلژيک برگزار شد. اساس و مبناي برگزاري اين نشست که رويدادي بي‌سابقه در حوزه همکاري‌هاي هسته‌اي ايران و اروپا قلمداد مي‌شود، پيوست شماره 3 برجام در خصوص همکاري‌هاي هسته¬اي با جمهوري اسلامي ايران بود. اين سمينار، محصول ابتکار مشترک کميسيونر انرژي اتحاديّۀ اروپا، آقاي ميگل آرياس کانيته و جناب آقاي دکتر صالحي، معاون محترم رئيس جمهور و رئيس سازمان انرژي اتمي ايران بود که در سفر رئيس محترم سازمان انرژي اتمي ايران به بروکسل مورد توافق قرار گرفت.
اين نشست مشترک با سخنراني خانم هلگا اشميت، دبيرکل سرويس خدمات برون مرزي اتحاديّۀ اروپا و آقاي دومينيک ريستوري، مديرکل بخش مديريت کميسيون انرژي اتحاديّۀ اروپا و جناب آقاي کمال‌وندي، معاون محترم امور بين‌الملل، حقوقي و مجلس سازمان انرژي اتمي ايران افتتاح شد. از جانب طرف ايراني پيام جناب آقاي دکتر علي اکبر صالحي معاون رئيس جمهور و رئيس سازمان انرژي اتمي ايران قرائت شد. در اين سمينار، هيأتي عاليرتبه از ايران از جمله نمايندگان محترم مجلس شوراي اسلامي، مقامات ارشد سازمان انرژي اتمي ايران و وزارت امور خارجه حضور داشتند. در طرف مقابل نيز برخي از اعضاي پارلمان اروپا، مديران کميسيون و سرويس اقدام خارجي اتحاديه اروپا و تعدادي از کارشناسان و متخصصان امور هسته¬اي کشورهاي اروپايي شرکت داشتند. جناب آقاي ذوالنوري، رئيس محترم کميته هسته‌اي؛ جناب آقاي اميري خامکاني، رئيس محترم کميسيون انرژي؛ جناب آقاي خالدي، رئيس کميته انرژي هسته‌اي؛ سرکار خانم الماسي، عضو محترم کميسيون انرژي و جناب آقاي صفاري، عضو محترم کميسيون امنيت و سياست خارجي مجلس علاوه بر ايراد سخنراني به سوالات شرکت‌کنندگان در سمينار پاسخ دادند. همچنين اعضاي پارلمان اروپا، نمايندگان تعدادي از واحدهاي ارائه خدمات کميسيون اروپا و نمايندگاني از کشورهاي عضو 1 + 5 و آژانس بين المللي انرژي اتمي نيز در اين سمينار حضور و مشارکت داشتند.
يکي از دستاوردهاي مهم اين نشست، ارسال پيامي روشن به جامعه بين‌المللي در خصوص تداوم اجراي موثر برجام و تعامل سازنده جمهوري اسلامي ايران و جامعه جهاني در حوزه همکاري‌هاي هسته‌اي بود. در اين نشست، اتحاديه اروپا آمادگي خود را براي همکاري با جمهوري اسلامي ايران در سه حوزه `ايمني هسته¬اي`، `مديريت پسماندهاي سوخت` و `مواجهه با موارد اضطراري` اعلام کرد. بر اساس بيانيه پاياني اين سمينار، مقرر شد مباحث مطروحه در اين نشست در سطح فني و کارشناسي پيگيري شده و نشست تخصصي بعدي در سال 1396 در ايران برگزار شود.
• همکاري با ساير کشورها: مذاکره با تعداد قابل توجهي از کشورها جهت همکاري در زمينه ايمني هسته‌اي و برگزاري دوره‌هاي آموزشي در اين حوزه، مشارکت در تجهيز مرکز مجهز ايمني هسته‌اي مطابق بند 3 برجام، برگزاري همايش ايمني هسته‌اي در تهران، تخصيص اعتبارات مورد نياز به منظور افزايش توانايي ايمني هسته‌اي نيروگاه اتمي بوشهر، همکاري در حوزه پشتيباني و تأمين تجهيزات و ارائه خدمات آموزشي در حوزه نيروگاهي، و از همه مهم‌تر ساخت دو واحد نيروگاهي انرژي اتمي هر کدام به ظرفيت هزار مگاوات در ساختگاه بوشهر، در جريان است و در برخي از موارد منتهي به امضاي اسناد مختلف در قالب قرارداد يا يادداشت تفاهم گرديده است. از جمله موارد قابل توجه اختصاص مبلغي در حدود پنج ميليون يورو از جانب اتحاديه اروپا به امر تقويت ايمني هسته اي در کشورمان مي باشد که اخيرا کار برگزاري مناقصه ميان شرکت هاي اروپائي و تعيين شرکت مجري و مشاور با هماهنگي و حضور نمايندگان مرکز نظام ايمني کشورمان در بروکسل به پايان رسيد.

بخش دوم

آخرين تحولات در حوزه رفع تحريم‌ها

مقدمه:
کارکرد مورد انتظار از برجام در حوزه اقتصادي، رفع موانع و محدوديت‌هاي گسترده ناشي از `تحريم‌هاي هسته‌اي` بوده و مي‌باشد. متعاقب اجرايي شدن برجام، تحريم‌هاي مرتبط با هسته‌اي عليه ايران رفع گرديد و در نتيجه آن، گشايش‌هاي قابل ملاحظه‌اي حاصل شد و روند بازگشت به شرايط عادي آغاز گرديد. اين روند همچنان و به صورت مستمر ادامه دارد.
در گزارش‌هاي سه‌ماهه‌ي قبلي، خصوصا در گزارش سه ماهه چهارم که همزمان با سالگرد اجراي برجام تهيه و ارائه شد، گشايش‌ها و تحولات عمده در حوزه رفع تحريم‌ها، با استناد به آمار و اطلاعات دريافتي از دستگاه‌هاي مختلف اجرايي و اقتصادي، به تفصيل تشريح گرديد. انعکاس آمار و اطلاعات واصله از دستگاه‌ها در گزارش‌هاي سه‌ماهه وزارت امور خارجه، عمدتا به منظور تبيين ملموس‌تر گشايش‌ها و مقايسه شرايط قبل و پس از اجراي برجام با تکيه بر آمارهاي رسمي، و با هدف فراهم نمودن امکان ارزيابي دقيق‌تر روند اجراي اين تفاهم توسط نمايندگان محترم مجلس شوراي اسلامي صورت گرفت.
همانطور که در گزارش‌هاي پيشين اشاره شد، تحريم‌هاي غيرقانوني و ناعادلانه هسته‌اي که با هدف فلج کردن اقتصاد جمهوري اسلامي ايران وضع شده بود، عمدتا بر سه حوزه اصلي و چندين حوزه فرعي متمرکز بود. سه حوزه اصلي مورد اشاره عبارت بود از حوزه نفت و گاز، حوزه حمل و نقل و حوزه بانکي و مالي، و حوزه‌هاي فرعي نيز شامل آب و برق، صنعت و تجارت، بهداشت و درمان، کشاورزي و ... بوده است. در گزارش‌هاي قبلي، با تکيه بر آمار و اطلاعات واصله از دستگاه‌هاي اجرايي و اقتصادي کشور، تاکيد شد که بخش اعظم تحريم‌ها در تمامي حوزه‌هاي اصلي و فرعيِ مورد اشاره و البته در چارچوبي که در برجام مورد توافق قرار گرفته بود، رفع شده است. طي سه‌ماهه اخير، روند مزبور ادامه يافته است.
اکنون پس از گذشت بيش از يک سال از اجراي برجام و با عنايت به ثبات نسبي در حوزه رفع تحريم‌ها، تداوم شرايط تشريح شده در گزارش‌هاي سه‌ماهه اول تا چهارم، عدم دريافت گزارش جديدي از سوي دستگاه‌ها مبني بر بازگشت موانع گذشته، و تاکيد دستگاه‌ها بر تداوم روند بهبود شرايط و رفع موانع، اين گزارش و گزارش‌هاي آتي سه‌ماهه وزارت امور خارجه بر تشريح `روند اجراي برجام`، يعني آنچه که `قانون اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوري اسلامي ايران در اجراي برجام` وزير امور خارجه را موظف بر انجام آن نموده است، متمرکز خواهد بود. بنابراين در حوزه رفع تحريم‌ها، صرفا تشريح آخرين تحولات در حوزه رفع موانع تحريمي مورد توجه قرار خواهد گرفت و عندالزوم، برخي آمارهاي مرتبط (خصوصا در حوزه‌هاي حساس يا بخش‌هايي که همچنان درگير برخي چالش‌ها مي‌باشند) ارائه خواهد شد. بديهي است دستگاه‌هاي اجرايي و اقتصادي همچنان و بنا بر وظيفه ذاتي خود، موظف به پاسخگويي به مجلس شوراي اسلامي در خصوص عملکرد خود و ارسال آمار و اطلاعات مورد نياز نمايندگان محترم خواهند بود.

با عنايت به توضيحات فوق، تحولات سه‌ماهه اخير در حوزه رفع تحريم‌ها، به شرح زير مي‌باشد:

1. تحولات در حوزه بانکي و مالي: پس از اجراي برجام، تحولات و گشايش‌هاي وسيع و قابل توجهي در حوزه مالي و بانکي رخ داده است که موجب خروج قطعي نظام بانکي و مالي از مرحله بحراني و بن‌بستِ دوران تحريم شده است. همانگونه که در گزارش‌هاي پيشين مورد اشاره قرار گرفت، عليرغم تداوم برخي مشکلات و محدوديت‌ها در اين حوزه (که عمدتا مرتبط با برجام نبوده و به عوامل ديگري مانند تحريم‌هاي اوليه و غيرهسته‌اي آمريکا، قوانين انضباطي مرتبط با پولشويي، مشکلات زيرساختاري در نظام بانکي کشور و ... مربوط مي‌شود) سيستم بانکي کشور هم اکنون با مانع تحريمي مرتبط با موضوع هسته اي و برجام مواجه نمي‌باشد.
براساس آخرين اطلاعات دريافتي از بانک مرکزي، از تاريخ اجراي برجام تا پايان سال 1395، شبکه بانکي کشور 704 رابطه کارگزاري با 249 بانک دنيا ايجاد نموده است. طي اين مدت 99936 فقره گشايش اعتبارات اسنادي و ارائه خدمات تجاري در قالب 17861 فقره گشايش اعتبار اسنادي، 1866 فقره ثبت سفارش برات اسنادي و 80209 فقره حواله ارزي صادر شده است که ارزش دلاري خدمات تجاري مذکور بيش از 38 ميليارد دلار بوده و شامل 74/17 ميليارد دلار گشايش اعتبار اسنادي، 96/3 ميليارد دلار برات اسنادي و 62/16 ميليارد دلار حواله ارزي مي‌باشد. در چارچوب آزادسازي دارايي‌هاي کشور، علاوه بر آزادسازي 12 ميليارد دلار از وجوه مسدود شده کشورمان در فاصله زماني برنامه اقدام مشترک (توافق موقت ژنو) تا انعقاد برجام، از تاريخ اجرايي شدن برجام تا پايان سال 1395، بالغ بر 7/25 ميليارد دلار از منابع ارزي کشور آزاد شده است که آزادسازي 3/9 ميليارد دلار از اين مبلغ مربوط به سه‌ماهه اخير مي‌باشد. شايان ذکر است انتقال وجوه حاصل از فروش نفت و ساير درآمدهاي صادراتي در اروپا و آسيا، از طريق حساب هاي افتتاح شده نزد بانک‌هاي مرکزي و نيز حساب‌هاي موجود نزد تعدادي از بانک هاي تجاري خريداران نفت در اروپا و آسيا استمرار دارد.

2. تحولات در حوزه نفت، گاز و پتروشيمي: تحريم‌هاي مربوطه در اين حوزه کاملا رفع شده و گزارشي از اينکه کشور با مانع عمده‌اي در توليد، صادرات، يا انتقال عوايد حاصله از فروش نفت مواجه باشد، دريافت نشده است. بر اساس آخرين آمار دريافت شده از وزارت نفت، ميانگين توليد نفت خام و ميعانات گازي کشور در سال 1395، به بيش از 4 ميليون و 337 هزار بشکه در روز رسيده است که 31 درصد نسبت به قبل از برجام رشد نشان مي دهد. ميانگين توليد گاز طبيعي نيز با 23 درصد افزايش نسبت به قبل از برجام بيش از 781 ميليون متر مکعب در روز مي‌باشد.
روند افزايش صادرات نفت خام کشور پس از اجراي برجام، مطابق با اهداف از پيش تعيين شده ادامه دارد. ميانگين صادرات روزانه نفت خام و ميعانات گازي کشور در سال 1395، حدود 2 ميليون و 639 هزار بشکه در روز بوده که بيش از دو برابر نسبت به زمان قبل از برجام افزايش داشته است. درآمد کشور از محل صادرات نفت خام و ميعانات گازي در سال 1395، بالغ بر 34 ميليارد دلار بوده است. مبالغ حاصل از صادرات نفت خام، از طريق بانک هاي مختلف بين‌المللي دريافت مي‌گردد.

3. تحولات در حوزه حمل‌ونقل: پس از اجراي برجام، کليه تحريم‌هايي که مرتبط با موضوع هسته‌اي بر حوزه حمل‌ونقل وضع شده بودند برطرف شده و گزارشي مبني بر وجود مانع عمده‌اي مرتبط با برجام در اين حوزه، دريافت نشده است. روند نهايي شدن و اجراي بسياري از توافق‌ها و تفاهم‌هايي که طي يک سال نخست اجراي برجام قطعي شده بود، به شکل قابل قبولي ادامه دارد.
در ماه هاي اسفند 1395 و فروردين 1396 دومين و سومين فروند از هواپيماهاي ايرباس که از نوع پيشرفته A330 هستند تحويل شرکت هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران (هما) شده و عملياتي گرديدند. پيش‌بيني مي‌شود تا پايان سال 1396، حداقل 4 فروند ديگر از هواپيماهاي ايرباس و حداقل يک فروند هواپيماي بوئينگ تحويل هما گردد. همچنين قرارداد نهايي خريد 20 فروند هواپيماي ATR72-600 بين هما و شرکت سازنده امضاء شد و قرار است 4 فروند از اين هواپيماها طي يک ماه آينده و تعدادي ديگر تا پايان سال 2017 تحويل شود.
علاوه بر موارد ذکر شده، طي يک ماه اخير مذاکرات شرکت هواپيمايي آسمان با شرکت بوئينگ به تفاهم نهايي منتهي شد که بر اساس آن قرار است تعداد 30 فروند هواپيماي بوئينگ 737 مکس اس (قابل افزايش تا 60 فروند) که از جديدترين و مدرن‌ترين توليدات شرکت بوئينگ مي‌باشد، به تدريج و از سال 2019 به هواپيمايي آسمان تحويل شود.
با توجه به طرح پاره‌اي ابهام‌ها مبني بر `مرجوعي` بودن هواپيماهاي تحويلي به ايران‌اير، ذکر توضيحي در اين خصوص مفيد به نظر مي‌رسد. اصولا شرکت‌هاي سازنده هواپيماهاي مسافربري، پس از دريافت سفارش و بر اساس مفاد قرارداد منعقده با خريدار، و بسته به نوع هواپيما و امکانات پيش‌بيني شده در آن (از جمله نوع، تعداد و چيدمان صندلي‌ها) ، فرآيند ساخت هواپيما را آغاز مي‌کنند که اين روند ممکن است از چندين ماه تا چند سال - بسته به شرايط - متفاوت باشد. در زمان ساخت و هنگام آماده شدن هواپيما، ممکن است خط هوايي سفارش دهنده به دلايلي، از جمله مشکلات مالي يا تغيير سياست‌هاي تجاري خود، و با استناد به مفاد قرارداد، درخواست خريد خود را لغو نمايد. در چنين شرايطي، شرکت سازنده به ساير خريداران خود اعلام مي‌کند که چنين هواپيمايي با مشخصات ذکر شده و در تاريخ بسيار کوتاه تر از زمان تحويل قراردادهاي عادي، آماده تحويل مي‌باشد و چنانچه خط هوايي ديگري تمايل و آمادگي داشته باشد، هواپيماي ساخته شده در موعد تسريع شده تحويل متقاضي جديد خواهد شد. اين موضوع در بسياري از معاملات، از جمله در صنعت هوانوردي، امري رايج است و نه تنها به معناي `مرجوعي` بودن هواپيما تلقي نمي‌شود، بلکه فرصت و امتيازي براي خريدار بعدي خواهد بود که هواپيماي سفارشي خود را زودتر از موعد تحويل گيرد. اين امر خصوصا در مورد خطوط هوايي کشورمان که به علت تحريم‌هاي ظالمانه و طولاني مدت (قريب 40 سال) از خريد هواپيماي مسافربري `نو` محروم شده بودند، امتيازي مضاعف محسوب مي‌گردد. شايان ذکر است مجموع ساعات پرواز هواپيماي ايرباس A330 تحويل داده شده به ايران‌اير (که به دليل سفارش اوليه توسط يک شرکت هواپيمايي از آمريکاي لاتين، محور فضاسازي اخير قرار گرفته بود) 11 ساعت بوده است که اين زمان نيز براي موارد آموزشي و پروازهاي آزمايشيِ متداول و مرسوم قبل از تحويل نهايي هواپيما به ايران صورت گرفته است.

4. خارج شدن نام سه شرکت ايراني از فهرست تحريم‌هاي اتحاديه اروپا: متعاقب مذاکرات و پيگيري‌هاي مستمر حقوقي و سياسي `شرکت سرمايه‌گذاري صندوق بازنشستگي صنعت نفت`، `شرکت نکا نوين`‌، و `شرکت تجاري وست‌سان` به موجب فرآيند مرور اداري، از فهرست تحريم‌هاي اتحاديه اروپا خارج شدند. خاطرنشان مي‌سازد قرار بود اين شرکتها 8 سال بعد از روز توافق برجام، از فهرست تحريم‌هاي اتحاديه اروپا خارج شوند.

5. حذف نام اشخاص حقوقيِ ايراني از فهرست اشخاص تحت کنترل و مراقبت سازمان کنترل صادرات بريتانيا: سازمان کنترل صادرات بريتانيا در دوره تحريم و به عنوان دستورالعمل رسمي براي صادر کنندگان برخي اقلام استراتژيک به ايران و جهت حصول اطمينان از کاربري نهايي اين قبيل کالاها، فهرستي موسوم به `فهرست ايران` تهيه کرده بود که بر اساس دستورالعمل مترتب بر آن، صادر کنندگان مقيم بريتانيا موظف بودند براي صدور کالاهاي مزبور به ايران و حتي صدور بسياري از کالاهايي که در شرايط عادي نياز به کسب مجوز صادرات ندارد، از مراجع رسمي اين کشور مجوز کسب نمايند. در پي تحولات مبتني بر برجام و برداشته شدن بخش عمده تحريم‌هاي موضوعي و نيز رفع تحريم از اغلب اشخاص حقيقي و حقوقي ايراني، در تاريخ 2/1/1396 `فهرست ايران` لغو شد.

6. اصلاح مقررات مربوط به صادرات تجهيزات پزشکي و اقلام کشاورزي به ايران از سوي آمريکا: وزارت خزانه‌داري آمريکا در تاريخ 14 بهمن 1395 اطلاعيه‌اي را مبني بر اصلاح فهرست تجهيزات پزشکي که صادرات آنها به ايران مستلزم اخذ مجوز خاص است منتشر نمود. هرچند اصلاح مقررات مذکور ارتباط مستقيمي به برجام و تعهدات آمريکا در اين خصوص ندارد، وليکن صدور اين اطلاعيه تحت تاثير شرايط و فضاي پسابرجام مي‌باشد. بررسي اصلاحات انجام شده در فهرست فوق‌الاشاره بيانگر نوعي تغيير رويکرد از لحاظ مقررات داخلي آمريکا نسبت به صدور تجهيزات پزشکي و اقلام کشاورزي به ايران است، بدين معنا که تا پيش از اين وزارت خزانه‌داري آمريکا فهرستي از اقلام پزشکي `مجاز` جهت صادرات به ايران را منتشر مي‌نمود، اما با اصلاح مقررات جديد، فهرست اقلامي را که نيازمند صدور مجوز خاص مي‌باشد منتشر نموده است و بنابراين ساير اقلام مجاز تلقي مي‌گردد. برخلاف برخي اظهارنظرها و فضاسازي هاي زودهنگام داخلي، اين اصلاحيه موجب سهولت و سرعت بيشتري براي تامين اقلام پيشرفته مورد نياز حوزه بهداشت و درمان کشور مي‌شود.

7. تحولات کانال خريد برجام: روند فعاليت کانال خريد برجام به شکلي مستمر ادامه داشته است و طي چند ماه گذشته تعداد 6 درخواست براي صدور اقلام مورد نياز صنايع کشور (که تا قبل از برجام، فروش آنها به ايران به موجب قطعنامه‌هاي شوراي امنيت و تحريم‌هاي اتحاديه اروپايي مطلقا ممنوع بود) به تصويب رسيده است. اين درخواست‌ها علاوه بر کيک زرد که پيش از اين ذکر شد، مربوط به اقلام و کالاهايي با فناوري پيشرفته مورد نياز در صنايع معدني، داروسازي، فولاد و خودروسازي بوده است. طي اين مدت تعداد ديگري از درخواست‌هاي واصله از شرکت‌هاي ايراني در کارگروه کانال خريد برجام به ثبت رسيده و در دست بررسي است. شايان ذکر است سازمان انرژي اتمي کشورمان به منظور آينده نگري در تامين مواد اوليه، به دنبال خريد حدود 950 تن کيک زرد از قزاقستان طي دوره‌اي سه‌ساله مي باشد که هنوز موافقت کليه کشورهاي طرفِ کانال خريد در خصوص آن اخذ نشده است. اين موضوع همچنان در مرحله رايزني و مذاکره است و در نشست آتي کميسيون مشترک برجام نيز مطرح و پيگيري خواهد شد.

8. آخرين وضعيت فهرست‌هاي تحريمي هسته‌اي: در چارچوب لغو تحريم‌هاي مرتبط هسته‌اي وفق برجام، مجموعا تعداد 611 (با لحاظ نمودن سه شرکتي که طي سه ماه اخير از فهرست تحريمي اتحاديه اروپا خارج شدند) شخص و نهاد ايراني، به همراه 303 فروند هواپيما، نفتکش و کشتيِ ثبت شده در ايران (مجموعا 914 مورد) همزمان با اجرايي شدن برجام و طي يک سال اخير، از فهرست سه‌گانه‌ي تحريم‌هاي هسته‌اي شوراي امنيت، آمريکا و اتحاديه اروپا خارج شده‌اند.
9. برگزاري کميسيون مشترک: نشست آتي کميسيون مشترک برجام در تاريخ 5 ارديبهشت 1396 در شهر وين برگزار خواهد شد. شايان ذکر است بر اساس برجام، کميسيون مشترک هر سه ماه يکبار با حضور جمهوري اسلامي ايران و نمايندگان اتحاديه اروپايي و کشورهاي 1+5 به منظور بررسي روند اجراي برجام و بحث و تبادل نظر در مورد مشکلات و موانع احتمالي، تشکيل جلسه مي‌دهد. جلسه قبلي کميسيون مشترک در تاريخ 21 دي 1395 برگزار شده بود.

بخش سوم

موانع و چالش‌ها

همانگونه که در گزارش‌هاي سه‌ماهه اول تا چهارم مورد تاکيد قرار گرفت، از زمان اجرايي شدن برجام در تاريخ 26 دي‌ماه 1394، عليرغم گشايش‌هاي عمده‌اي که صورت گرفته است، کوتاهي‌ها و بدعهدي‌ها از سوي آمريکا و برخي طرف‌هاي مقابل در برجام، تحريم‌هاي باقي مانده غيرهسته‌اي، به همراه دسته‌اي از موانع و مشکلات فني در حوزه مراودات مالي و بانکي، موجب شده است تا سرعت تحقق گشايش‌هاي ناشي از برجام با وضعيت مطلوب فاصله داشته باشد. وزارت امور خارجه بنا بر وظايف محوله و ذاتي خود، از يک سو با تلاش شبانه روزي طرف مقابل را وادار به اجراي تعهدات خود نموده و از سوي ديگر تمامي تحولات را رصد نموده و هرگونه تاخير و تعلل يا بدعهدي طرف‌هاي برجام را بلافاصله به مراجع و نهادهاي ذيصلاح، به ويژه به هيات عالي نظارت بر برجام منعکس مي‌نمايد. متعاقبا، تصميمات و دستورات هيات نظارت توسط وزارت امور خارجه يا ساير نهادهاي ذيربط مورد اجرا واقع مي‌گردد.
در گزارش‌هاي سه‌ماهه پيشين، به تفصيل به موانع و چالش‌هاي پيشِ رويِ اجراي برجام پرداخته شده است که بخش عمده آنها کماکان برقرار هستند. در گزارش حاضر، صرفا به چالش‌هايي که طي سه ماهه اخير روند اجراي برجام را متاثر ساخته است، اشاره خواهد شد:

الف) افزودن تعدادي از اشخاص ايراني به فهرست تحريم‌هاي آمريکا به بهانه آزمايش موشکي ايران
در تاريخ 15 بهمن 1395، دفتر کنترل دارايي‌هاي خارجي وزارت خزانه‌داري آمريکا (اوفک) به بهانه آزمايش موشکي ايران و با ادعاي مقابله با به‌اصطلاح فعاليت‌هاي بي‌ثبات کننده ايران در منطقه، مجموعا 13 شخص حقيقي و حقوقي ايراني را به همراه 12 شخص حقيقي و حقوقي از ساير کشورها، در فهرست تحريم‌هاي وزارت خزانه‌داري آمريکا قرار داد. در تاريخ 30 اسفند ماه 1395 نيز وزارت امور خارجه آمريکا تعداد 11 شرکت خارجي ديگر (ده شرکت چيني و يک شرکت اماراتي) را به بهانه همکاري جهت تهيه و تامين قطعات مورد نياز براي صنايع موشکي ايران در فهرست تحريم‌هاي خود قرار داد.
در واکنش به افزودن اشخاص جديد ايراني به فهرست تحريم‌هاي آمريکا، وزارت امور خارجه ايران علاوه بر اعتراض رسمي به اين اقدام آمريکا و مکاتبه و هشدار به طرف‌هاي ذيربط برجام، تعداد 15 شرکت آمريکايي را به دليل مشارکت در جنايات رژيم صهيونيستي و سلب حقوق مردم فلسطين به خصوص در ساخت غيرقانوني شهرک هاي صهيونيست نشين، تحريم نمود. وضع اين تحريم‌ها علاوه بر جنبه نمادين و افشاگري عليه جنايات رژيم صهيونيستي، حيثيت و اعتبار شرکت‌هاي مزبور را براي کار در ساير نقاط جهان و به ويژه جهان اسلام زير سئوال مي‌برد و توجه جهانيان را به مشارکت شرکتهاي آمريکايي در فعاليتهاي تروريستي و همکاري آنها با رژيم صهيونيستي جلب مي‌کند.

ب) شروع به کار هيات حاکمه جديد آمريکا
موضع رسمي و اعلامي هيات حاکمه جديد آمريکا نسبت به برجام آن است که در حال بررسي و ارزيابي اين توافق مي‌باشد، ولي در طول دوره ارزيابي به تعهدات برجامي خود پايبند خواهد بود. در عين حال، تکرار اظهارات و مواضع ضد برجامي از سوي مقامات آمريکايي که مغاير با تعهدات دولت ايالات متحده آمريکا وفق برجام محسوب مي‌شود، ترديدهايي را در مورد جديت اين کشور در ايفاي کامل و با حسن نيت تعهداتش ايجاد نموده است.
جمهوري اسلامي ايران از طرق مختلف از جمله مکاتبه با هماهنگ کننده برجام، صراحتا به کليه طرف‌هاي 1+5 اعلام نموده است که برجام نه يک تفاهم دوجانبه ميان ايران و آمريکا، بلکه سندي `چندجانبه` و مورد تائيد شوراي امنيت سازمان ملل متحد و جامعه بين‌‌المللي است که همه‌ طرف‌هاي برجام مسئوليت مشترکي براي حراست از آن از طريق اجراي کامل تعهدات خود به عهده دارند. ساير اعضاي 1+5 و از جمله کشورهاي اروپايي، در اين امر هم موضع با جمهوري اسلامي ايران هستند.

ج) مشکلات و موانع غيربرجامي
چالش‌ها و موانع غيربرجامي در مسير اجراي برجام، از جمله تحريم‌هاي اوليه آمريکا، تحريم‌ها و محدوديت‌هاي غيرهسته‌اي، محدوديت‌هاي گروه ويژه اقدام مالي (FATF) ، فضاي ايران‌هراسي، مشکل افراد و بنگاه هاي داخلي و خارجي که از تحريم ها منفعت مي بردند و ...، همچنان مشکلاتي را در مسير و روند بهره‌برداري بهينه از فضاي پسابرجام ايجاد مي‌کند که با عنايت به شرح مبسوط اين موارد در گزارش هاي قبلي، از تکرار مجدد توضيحات خودداري مي‌گردد.

منبع: خبرگزاری آریا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۲۹۳۵۶۴۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

۵ واحد ارتش اسرائیل از سوی آمریکا ناقض حقوق بشر شناخته شدند

پنج واحد از ارتش رژیم صهیونیستی به علت حوادث قبل از جنگ غزه، از سوی آمریکل ناقض حقوق بشر شناخته شدند.

به گزارش میزان، طبق گزارش تایمز اسرائیل و بنا بر اعلام وزارت خارجه آمریکا پنج واحد از ارتش اسرائیل مسئول «نقض فاحش حقوق بشر» در حوادث بیرون از غزه شناخته شدند.

بر این اساس حوادثی که وزارت خارجه آمریکا به آن اشاره دارد مربوط به کرانه باختری و قبل از تحمیل جنگ رژیم صهیونیستی در غزه است.

ودانت پاتل، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در این راستا مدعی شده است که چهار واحد از آن‌ها تخلفات را جبران کردند درحالیکه اسرائیل در رابطه با واحد پنجم اطلاعات اضافی ارائه کرده و گفتگو‌ها در اینباره ادامه دارد.

گفتنی است این اظهار نظر درحالی است که آمریکا تصمیم به خودداری از تحریم واحد پنجم به نام نتسح یهودا گرفته است.  

کانال عصر ایران در تلگرام